Andrzej Rostworowski: Ziemia, której już nie zobaczysz. Wspomnienia kresowe

Andrzej Rostworowski (ur. 1899 w Wilnie, zm. 1980), polski ziemianin i oficer. Od 1917 r. ochotnik w I Korpusie Polskim gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego w Rosji, a od 1918 r. podoficer saperów w Wojsku Polskim. Uczestniczył w walkach z bolszewikami na froncie litewsko-białoruskim i w bitwie warszawskiej. W 1922 przeszedł do rezerwy, a w 1924 osiadł w majątku Skobejki k. Szczuczyna w województwie nowogródzkim. W 1939 r. jako kapitan saperów uczestniczył w obronie Warszawy. Po wojnie, od 1961 r., spisywał wspomnienia. Pisał je „do szuflady”, wiedział, że nie nadają się do publikacji w realiach PRL i nie zamierzał ich dostosowywać do peerelowskich ograniczeń. Zapisywał więc to, co zapamiętał, i tak, jak zapamiętał – bez autocenzury.

Wspomnienia ziemian dotyczą społeczności nieistniejącej już od ponad pół wieku. To przydaje im szczególnej wartości. Tom wspomnień kresowych Andrzeja Rostworowskiego wzbogaca naszą wiedzę o dziejach polskiego ziemiaństwa. Wiele w nim interesujących relacji i faktów, jak choćby fragment opisujący Zakład oo. Jezuitów w Chyrowie, który odegrał bardzo ważną rolę w kształtowaniu inteligencji polskiej.

Dodatkowym walorem tych wspomnień jest niewątpliwy talent literacki ich autora. Pochodził wszak z rodu, który wydał m. in. Karola Huberta Rostworowskiego, pisarza dziś już nieco zapomnianego, ale w swoim czasie cieszącego się sporą popularnością. Uważna lektura opracowanych przez Stanisława Jana Rostworowskiego przypisów pozwoli zrozumieć, jak wielu  utalentowanych ludzi przewinęło się przez dzieciństwo i młodość autora.

Z posłowia Andrzeja Garlickiego