Czas ziemiaństwa. Koniec XIX wieku - 1945

Wybór i opracowanie tekstów: Anna Richter

Współpraca: Aleksandra Janiszewska

Konsultacja historyczna, wstępy: dr Marcin Chorązki

Świat ziemian – miniony, lecz wciąż zaciekawiający – w antologii wspomnień, dzienników, relacji od końca XIX wieku po rok 1945

W publikacjach Ośrodka KARTA o historii XX wieku opowiadają jej świadkowie – sięgnięcie do dzienników, wspomnień, relacji, listów pozwala poczuć, że historia to nie proces, lecz wiele pojedynczych ludzkich doświadczeń. Taką metodą pokazujemy też ziemiaństwo – warstwę, której tradycje sięgają daleko w poprzednie stulecia, a którą w tym ostatnim próbowano wymazać. Na czym polegała wyjątkowość tej grupy społecznej? Co jej zawdzięczamy? Na czym opierał się jej etos? W czym specyficzne było ich doświadczenie na tle polskiej historii? O tym opowiadamy w książce Czas ziemiaństwa. Antologia różnych zapisów ziemian – od końca XIX wieku po połowę XX – buduje perspektywę możliwie uniwersalną, całościową, bezstronną.

Książka składa się z pięciu rozdziałów, pokazujących: specyfikę świata ziemiańskiego u schyłku XIX – na ziemiach polskich podzielonych przez zabory; przemiany, które przyniosła pierwsza wojna światowa oraz wojna polsko-bolszewicka oraz kształtujące nową rzeczywistość postanowienia pokojowe; dźwiganie się ze zniszczeń wojennych i szukanie sposobu na życie w II Rzeczpospolitej; okres wojny i okupacji, z towarzyszącymi im represjami, które stają się losem także ziemian, a zarazem – ich specyficzną sytuację jako właścicieli majątków ziemskich w tym czasie; wkroczenie Armii Czerwonej i rozprawienie się komunistów z tą grupą.

Tekstom towarzyszą fotografie archiwalne (ok. 50) oraz opracowanie historyczne

„Niektórzy uważali, że posiadanie majątku jest absurdem, jeżeli sprzedaż ziemi i umieszczenie kapitału w banku mogło dać znacznie wyższy dochód. Patrząc na życie jedynie od strony ekonomicznej, na pewno mieli rację. Ja natomiast uważałem, że są jeszcze wartości cenniejsze niż otwarty rachunek w banku i książeczka czekowa. Całkowita niezależność osobista, możliwość stałego kontaktu z przyrodą, samodzielność w podejmowaniu decyzji, a przede wszystkim – radość tworzenia czegoś”.
(Tadeusz Chwalibóg we wspomnieniach z lat 30.)