Legendarni fotografowie w Polsce. Capa, Seymour, Barbey i inni. Legendary Photographers in Poland. Capa, Seymour, Barbey and others

Koncepcja i wybór zdjęć: Anna Brzezińska

Opracowanie tekstów: Małgorzata Purzyńska

Legendarni fotografowie w Polsce to fotograficzna opowieść o PRL po II wojnie światowej, o tym, jak zmieniała się Polska i jak postrzegali ją zachodni fotoreporterzy. Zdjęcia dwunastu fotografów legendarnej agencji Magnum Photos pokazują komunistyczną Polskę i realia życia w kraju za „żelazną kurtyną”.

Album przedstawia wybór prawie 100 zdjęć wybitnych fotografów Magnum Photos, którzy realizowali fotoreportaże w naszym kraju w latach 1948–1981. Byli to: Abbas Attar, Bruno Barbey, Werner Bischof, Robert Capa, Henri Cartier-Bresson, Elliott Erwitt, Jean Gaumy, Erich Lessing, Peter Marlow, David Seymour, Ferdinando Scianna i Marilyn Silverstone.

Po II wojnie światowej „żelazna kurtyna” podzieliła Europę na dwa wrogie obozy – demokratyczny Zachód i autokratyczny Wschód pozostający pod wpływem Związku Radzieckiego. Zagraniczni fotoreporterzy w Polsce realizowali materiały z ważnych wydarzeń społecznych i politycznych, dokumentowali zniszczenia wojenne i wsparcie organizacji pomocowych takich jak UNNRA, Czerwony Krzyż i UNICEF oraz życie codzienne z jego problemami i radościami (bieda, puste półki sklepowe, ciężka praca, czas wolny).

Podróżowali po całej Polsce. Byli w Warszawie, Gdańsku, Katowicach i innych śląskich miastach, w Częstochowie, Krakowie i Nowej Hucie, Poroninie. Polska była dla nich krajem „egzotycznym” i ciekawym, w którym o „rząd dusz” ścierały się wpływy komunizmu i kościoła katolickiego. Polacy, na tle innych państw rządzonych przez komunistów, wyróżniali się żarliwą religijnością, co było zaskakujące dla ludzi z Zachodu Europy; temat ten często powracał w realizowanych materiałach. Z drugiej strony fotografowie szukali sposobów na to, by pokazać oddziaływanie polityki na życie ludzi w naszym kraju – od propagandowych murali sławiących osiągniecia Planu 6-letniego po entuzjastyczne przyjęcie prezydenta Francji generała Charlesa de Gaulle’a, gdy na ulicach polskich miast witały go setki tysięcy ludzi.

Wyboru zdjęć do publikacji, wydanej nakładem Domu Spotkań z Historią, instytucji kultury m.st. Warszawy, dokonała Anna Brzezińska, polska fotografka, fotoedytorka, jurorka w licznych konkursach fotograficznych i kuratorka wystaw.

Anna Brzezińska: „Praca nad albumem zajęła mi blisko rok. Obejrzałam wszystkie zdjęcia z Polski. Przyglądałam się temu, jakie tematy, wydarzenia i postaci przykuwały uwagę fotoreporterów Magnum. Przeglądałam wspaniałe fotografie Henriego Cartiera-Bressona, Roberta Capy i pochodzącego z Polski Davida Seymoura – trzech najbardziej znanych fotografów, współzałożycieli  Magnum. W czasie pracy ważna była dla mnie różnorodność tematów. Wybrałam 12 fotografów.

Pierwsze powojenne zdjęcia pochodzą z 1948 roku, gdy Robert Capa i Werner Bischof dokumentowali zniszczenia wojenne. W tym samym roku David („Chim”) Seymour realizował projekt dla UNICEF-u o losach dzieci w pięciu europejskich krajach, w tym w Polsce. Cały świat obiegły jego wstrząsające fotografie – Tereski i innych uczniów warszawskiej szkoły specjalnej. Wielki wybór tematów znalazłam u Ericha Lessinga – od fotografii polityków po pierwsze w Polsce wybory Miss Sopotu w roku 1956. Zachwyciły mnie zdjęcia Marylin Silverstone z lat 50. i Bruno Barbey’a, który kilkakrotnie był w naszym kraju w latach 60., 70. i na początku lat 80. Jedno z najważniejszych wydarzeń drugiej połowy XX wieku w tej części Europy, którego nie mogło zabraknąć w tym wyborze, to rok 1980, wielki wybuch wolności – strajk w Stoczni Gdańskiej im. Lenina i powstanie 10 milionowego ruchu związkowego „Solidarność”, co uwiecznili Jean Gaumy i Peter Marlow. Wybór skończyłam na 1981 roku,  ponieważ po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce, fotografowie agencji Magnum nie przyjeżdżali często, prawdopodobnie dlatego, że ówczesna władza komunistyczna, nie udostępniała im wiz wjazdowych”.

Album Legendarni fotografowie w Polsce. Capa, Seymour, Barbey i inni zawiera także rozmowę dwojga fotografów – Anny Brzezińskiej i Chrisa Niedenthala, będącej wstępem do albumu, w której omawiają różne aspekty zawodu fotoreportera, wybrane fotografie z książki i okoliczności ich powstania, teksty Małgorzaty Purzyńskiej o Agencji Magnum, pracy fotoreporterów za żelazną kurtyną i biogramy fotografów. 

***

Agencję Magnum założyło w roku w 1947 roku pięciu fotografów: Robert Capa, Henri Cartier-Bresson, David „Chim” Seymour, George Rodger i William Vandivert, który rok później opuścił jej szeregi. Agencja została założona jako spółdzielnia, kolektyw fotografów, którzy są właścicielami i udziałowcami firmy, twórcami zdjęć. Artystom zależało na wolności, elastyczności w wyborze tematów i uprawianiu fotografii reporterskiej, będąc niezależnymi od zamówień i zleceń. Byli wrażliwi na krzywdę i problemy społeczne, pokazywali nędzę, poniżenie, upadek, walkę ludzi o prawo do godnego życia oraz o wolność.  W ciągu ponad 70 lat działalności Magnum Photos stała się instytucją legendarną, prestiżową agencja fotograficzną. Członkostwo w niej jest uważane za jedno z największych wyróżnień w karierze fotografa. Obecnie do Magnum Photos należy ponad 90 fotografów, a w bazie danych znajduje się ponad 1 700 000 fotografii. Agencja dostarcza zdjęcia i reportaże dla prasy, wydawnictw, muzeów i galerii, klientów korporacyjnych, wpiera osobiste, długoterminowe projekty fotografów, sprzedaje odbitki fotograficzne na rynku sztuki.